Podatek od spadku i darowizn

Otrzymanie darowizny lub nabycie spadku wiąże się z obowiązkiem podatkowym w podatku od spadków i darowizn. 

 

Podatnicy i płatnicy

Podatnikami podatku od spadków i darowizn są osoby fizyczne, które nabyły własność rzeczy i prawa majątkowe w sposób wyżej wskazany.

Płatnikami podatku od spadków i darowizn są notariusze. Pobierają oni podatek od dokonywanej w formie aktu notarialnego: darowizny, umowy nieodpłatnego zniesienia współwłasności lub ugody w tym przedmiocie, umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności, umowy nieodpłatnego ustanowienia użytkowania i wpłacają na rachunek właściwego organu podatkowego.

 

Przedmiot opodatkowania

Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne:

- własności rzeczy, które znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w drodze: dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego, darowizny, polecenia darczyńcy, zasiedzenia, nieodpłatnego zniesienia współwłasności, zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu, nieodpłatnej: renty użytkowania oraz służebności,

- praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci,

- jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci,

- własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

 

Przepisy ustawy o nieodpłatnym zniesieniu współwłasności stosuje się odpowiednio do nieodpłatnego:

- nabycia własności rzeczy wspólnej (wspólnego prawa majątkowego) albo jej części przez niektórych dotychczasowych współwłaścicieli na dalszą współwłasność;

- wyodrębnienia własności lokali na rzecz niektórych lub wszystkich współwłaścicieli.

 

Podatkowi od spadków i darowizn nie podlega nabycie własności rzeczy ruchomych, które znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych, które  podlegają wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

 

Podstawa opodatkowania

Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Jeżeli spadkobierca, zapisobiorca lub obdarowany zostali obciążeni obowiązkiem wykonania polecenia lub zapisu zwykłego, ich wartość stanowi ciężar spadku (zapisu) lub darowizny – w przypadku polecenia wyłącznie wtedy, gdy zostało wykonane.

Do długów i ciężarów zalicza się również:

• koszty ostatniej choroby spadkodawcy, jeżeli nie zostały pokryte za jego życia i z jego majątku,
• koszty pogrzebu spadkodawcy, łącznie z nagrobkiem, w zakresie w jakim odpowiadają zwyczajom przyjętym w danym środowisku, jeżeli nie zostały pokryte z majątku spadkodawcy, z zasiłku pogrzebowego lub nie zostały zwrócone w innej formie,
• koszty postępowania spadkowego, wynagrodzenie wykonawcy testamentu, obowiązki wykonania zapisów oraz poleceń zamieszczonych w testamencie,
• wypłaty z tytułu zachowku,
• inne obowiązki, które wynikają z przepisów Kodeksu cywilnego dot. spadków.

 

Obowiązek podatkowy i obowiązki podatników

Obowiązek podatkowy powstaje:

- przy nabyciu w drodze dziedziczenia - z chwilą przyjęcia spadku,

- przy nabyciu w drodze zapisu zwykłego lub dalszego zapisu - z chwilą wykonania zapisu,

- przy nabyciu z polecenia testamentowego - z chwilą wykonania tego polecenia,

- przy nabyciu w drodze zapisu windykacyjnego - z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego,

- przy nabyciu tytułem zachowku - z chwilą zaspokojenia roszczenia,

- przy nabyciu praw do wkładów oszczędnościowych na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci - z chwilą śmierci wkładcy,

- przy nabyciu jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci - z chwilą śmierci uczestnika funduszu inwestycyjnego,

- przy nabyciu w drodze darowizny - z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia. Jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń,

- przy nabyciu z polecenia darczyńcy - z chwilą wykonania polecenia,

- przy nabyciu w drodze zasiedzenia - z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie,

- przy nabyciu w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności - z chwilą zawarcia umowy albo ugody lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jeżeli ich skutkiem jest nieodpłatne zniesienie współwłasności,

- przy nabyciu w drodze nieodpłatnej służebności, renty oraz użytkowania - z chwilą ustanowienia tych praw.

 

WAŻNE ! Jeżeli nabycie następuje w częściach, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą nabycia poszczególnych części.

 

WAŻNE ! Jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma. Jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. W przypadku gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym na fakt nabycia.

 

Obowiązki podatników

Podatnicy składają zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (SD-3) lub wspólne zeznanie podatkowe (SD-3 wraz z informacjami o pozostałych podatnikach SD-3/A).

 

WAŻNE ! Nie składa się zeznania, gdy podatek pobrał notariusz. Zeznanie należy złożyć w ciągu miesiąca od powstania obowiązku podatkowego.

 

Kwota wolna od podatku

Kwota ta wynosi odpowiednio:

• 9637 zł - dla osób należących do I grupy podatkowej, którą tworzą: małżonek, wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, teściowie, zięć, synowa,

• 7276 zł - dla osób należących do II grupy podatkowej, którą tworzą: zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych,

• 4902 zł - dla osób należących do III grupy podatkowej, którą tworzą pozostali nabywcy.

 

Jak obliczyć wysokość podatku?

 Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, stosując następujące  skale podatkowe:

KWOTY NADWYŻKI W ZŁ		PODATEK WYNOSI
PONAD	DO
1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej
	10’278 zł	3%
10’278 zł	20’556 zł	308 zł 30 gr i 5% nadwyżki ponad 10’278 zł
20’556 zł		822 zł 20 gr i 7% nadwyżki ponad 20’556 zł
2) od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej
	10’278 zł	7%
10’278 zł	20’556 zł	719 zł 50 gr i 9% od nadwyżki ponad 10’278 zł
20’556 zł		1’644 zł 50 gr i 12% od nadwyżki ponad 20’556 zł
3) od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej
	10’278 zł	12%
10’278 zł	20’556 zł	1’233 zł 40 gr i 16% nadwyżki ponad 10’278 zł
20’556 zł		2’877 zł 90 gr i 20% nadwyżki ponad 20’556 zł
7%	Nabycie własności w drodze zasiedzenia

 

Jeżeli wartość spadku przekracza powyższe kwoty, nabywca jest zobowiązany do złożenia we właściwym urzędzie skarbowym zeznania podatkowego o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (SD-3) lub wspólnego zeznania podatkowego (SD -3 wraz z informacjami o pozostałych podatnikach SD -3/A). Ma na to miesiąc od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza.

 

Zwolnienie od podatku dla najbliższych

Małżonkowie, zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie), pasierbowie, rodzeństwo, ojczym oraz macocha nabywcy mogą zostać całkowicie zwolnieni od podatku. Warunkiem zwolnienia jest zgłoszenie właściwemu urzędowi majątku nabytego w drodze spadku (na formularzu SD-Z2). Należy to zrobić w ciągu 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza. Każdy z nabywców jest zobligowany do złożenia odrębnego zgłoszenia.

W przypadku, gdy nabywca dowiedział się o otrzymaniu spadku po upływie wskazanego terminu, otrzyma zwolnienie tylko, jeśli zgłosi otrzymane rzeczy lub prawa majątkowe nie później niż w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o nabyciu i udowodni fakt, że uzyskał tę informację z opóźnieniem.

 

Określenie wartości rzeczy i praw

Nabywca sam określa wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych w wysokości, która powinna odpowiadać ich wartości rynkowej, wartość praw do wkładów oszczędnościowych - wysokości tych wkładów. Wartość jednostek uczestnictwa przyjmuje się w wysokości ustalonej przez fundusz inwestycyjny.

Wartość rynkową określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju z dnia powstania obowiązku podatkowego.

 

Jeżeli nabywca nie określił wartości nabytych rzeczy lub praw majątkowych albo określona wartość nie odpowiada wartości rynkowej, zostaje wezwany przez organ podatkowy do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia, w ciągu co najmniej 14 dni od doręczenia wezwania. Organ podatkowy podaje jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny.

 

Jeżeli nabywca, mimo wezwania, nie określi wartości lub poda taką, która nie odpowiada rynkowej, organ podatkowy określi ją sam. Pod uwagę weźmie opinię biegłego lub przedłożoną przez nabywcę wycenę rzeczoznawcy. Jeżeli wartość określona z uwzględnieniem opinii biegłego, którego powołał organ podatkowy, będzie się różnić o ponad 33% od podanej przez nabywcę, koszt opinii biegłego ponosi nabywca [2]. Podobnie będzie w sytuacji, gdy kilku nabywców poda różne wartości tej samej rzeczy lub prawa majątkowego.

 

Sposób zapłaty podatku

Zapłata podatku następuje po doręczeniu podatnikowi decyzji z ustaloną kwotą podatku. Decyzja jest wydawana w oparciu o informacje zawarte w zeznaniu, gdy wartość rynkowa nabytych rzeczy lub praw majątkowych przekroczy kwotę wolną od podatku.

Podatek należy wpłacić, w ciągu 14 dni od odebrania decyzji, w kasie urzędu lub na jego rachunek bankowy.